Thời gian qua, việc xây dựng các mô hình học tập theo Đề án 281 của Thủ tướng Chính phủ trên địa bàn tỉnh Quảng Trị đã đem lại nhiều kết quả đáng ghi nhận. Các mô hình này đã góp phần không nhỏ trong việc đảm bảo an ninh trật tự, đặc biệt là mô hình “Dòng họ học tập” gắn với xây dựng dòng họ không có tội phạm...

Hiện nay, toàn tỉnh có 2.080 dòng họ, trong đó có 1.085 dòng họ đăng ký xây dựng mô hình “Dòng họ học tập” chiếm tỷ lệ 52,16%, tổng số dòng họ được công nhận đạt “Dòng họ học tập” là 807, chiếm tỷ lệ 38,8%. Đa số các dòng họ trên địa bàn tỉnh đều tích cực tham gia xây dựng dòng họ không có tội phạm. 

Những năm qua, mô hình “Dòng họ học tập” không những động viên, cổ vũ tinh thần, ý thức học tập trong xã hội mà còn làm xuất hiện đông đảo đội ngũ cán bộ làm khuyến học tự nguyện có uy tín. Bước đầu mới hình thành, Ban Khuyến học của các dòng họ chỉ tập trung vận động quỹ khuyến học để khen thưởng, khích lệ con cháu học giỏi, đỗ đạt cao, hiếu thảo với ông bà. Dần về sau, các Ban Khuyến học dòng họ đã đưa hoạt động khuyến học, khuyến tài đi vào chiều sâu. Ngoài việc khen thưởng, các dòng họ từng bước quan tâm chăm lo đến các cháu có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn có nguy cơ bỏ học để giúp đỡ các cháu được tiếp tục đến trường; vận động các cháu học giỏi kèm cặp các cháu học kém, tổ chức các nhóm tự quản trong giờ tự học. Nhiều dòng họ giáo dục truyền thống cho các cháu thông qua gia phả dòng họ, nêu gương người tốt, việc tốt, từ đó hướng các thế hệ con cháu nỗ lực hơn trong học tập, rèn luyện, tu dưỡng phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống. 

Qua thực tiễn cho thấy những dòng họ xây dựng Ban Khuyến học sớm và có bề dày truyền thống thường làm rất tốt công tác khuyến học, khuyến tài và dạy bảo con cháu nên người, tránh xa các tệ nạn xã hội. Có nhiều dòng họ làm tốt công tác xây dựng “Dòng họ học tập” gắn với dòng họ không tội phạm như các dòng họ: Hoàng Kim, Lê Văn ( TP. Đông Hà); Trương Quang (Gio Linh); Văn Nhất ( Hải Lăng); Lê Bá ( Triệu Phong).

Dòng họ Lê Bá ở làng Bích La Đông, xã Triệu Đông, huyện Triệu Phong là một trong những dòng họ có truyền thống hiếu học tiêu biểu và có bề dày lịch sử gần 500 năm nay. Dòng họ Lê Bá hiện có 120 hộ với 450 nhân khẩu sinh sống chủ yếu trên địa bàn xã Triệu Đông và hơn 100 hộ hiện đang sinh sống ở khắp nơi trong nước và nước ngoài. Dẫu sinh sống xa cách nhau về địa lý nhưng con em dòng họ Lê Bá vẫn luôn giữ được tình cảm sâu nặng với quê hương, thành kính với ông bà, tổ tiên và đồng lòng chăm lo cho công tác khuyến học, khuyến tài của dòng họ. Đến nay dòng họ Lê Bá đã có 18 đời con cháu và có 1 nhà bác học, 5 tiến sĩ, trên 10 thạc sĩ và gần 150 cử nhân đại học, cao đẳng, nhiều “Gia đình học tập” kiểu mẫu có con em học hành thành tài, tích cực góp sức xây dựng quê hương. Những thành tích ấy sẽ là nguồn động viên tinh thần để con cháu dòng họ Lê Bá tiếp tục nỗ lực học tập, rèn luyện góp phần làm rạng danh truyền thống hiếu học của quê hương, dòng họ. Ông Lê Bá Đăng, Trưởng Ban Khuyến học dòng họ Lê Bá cho biết: “Hằng năm, chúng tôi đều tổ chức lễ phát thưởng khuyến học, vinh quy bái tổ cho con cháu học hành đạt kết quả cao và thường lấy truyền thống tốt đẹp của dòng họ để răn dạy con cháu, đồng thời tích cực tuyên truyền các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Hiện nay, toàn dòng họ có 95% gia đình đạt tiêu chuẩn gia đình hiếu học, trong đó có nhiều gia đình cử nhân tiêu biểu, nhiều gia đình không có con em vi phạm pháp luật”.

Dòng họ Hoàng Kim, phường Đông Giang (TP. Đông Hà) hiện có 58 hộ với 265 nhân khẩu sinh sống chủ yếu ở khu phố 2 và khu phố 4, phường Đông Giang. Đa số người dân trong họ đều làm nông nghiệp, kinh tế gia đình không mấy khá giả nhưng cách đây 17 năm, dòng họ Hoàng Kim đã thành lập Ban Khuyến học để chăm lo cho công tác khuyến học, khuyến tài của con em. Đây là dòng họ đầu tiên của tỉnh Quảng Trị thành lập Ban Khuyến học dòng họ và có nhiều cách làm hay trong công tác khuyến học, khuyến tài được các dòng họ trên địa bàn học tập. Hiện nay, dòng họ có 1 tiến sĩ, 1 thạc sĩ, 2 người đang theo học chương trình tiến sĩ, thạc sĩ và trên 100 cử nhân đại học, cao đẳng. Dòng họ Hoàng Kim từng được bầu làm đại biểu tham dự “Đại hội thi đua khuyến học và biểu dương phong trào xây dựng gia đình hiếu học, dòng họ hiếu học, cộng đồng khuyến học trên toàn quốc” do Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam tổ chức. Từ trước đến nay, dẫu đời sống kinh tế của nhiều hộ gia đình trong dòng họ còn gặp khó khăn nhưng tất cả thành viên trong dòng họ Hoàng Kim vẫn quyết tâm chăm lo việc học, lập thân, lập nghiệp, rèn luyện đạo đức, lối sống của con em. Từ đó, dần hướng đến xây dựng một dòng họ không có người vi phạm pháp luật. Mỗi lần trao thưởng khuyến học, giỗ chạp dòng họ, người có chức vị trong dòng tộc sẽ lấy gương sáng của những người đỗ đạt, tài đức thuộc các thế hệ trước để răn dạy con cháu thế hệ sau. Qua đó, khơi dậy truyền thống hiếu học và tu dưỡng đạo đức, rèn luyện nhân cách con người.

Ban Khuyến học dòng họ Hoàng Kim luôn chăm lo tốt việc học tập, rèn luyện đạo đức cho thế hệ trẻ

Bên cạnh đó, nhiều dòng họ khác trên địa bàn tỉnh cũng đã lồng ghép việc xây dựng mô hình “Dòng họ học tập” với xây dựng dòng họ không có tội phạm. Các bậc cao niên, chức sắc và Ban Khuyến học của dòng họ thường vận động con cháu trong họ, tộc nêu cao tinh thần yêu nước, nghiêm chỉnh chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đồng thời, các thành viên trong mỗi dòng họ đều đồng lòng, ra sức giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp của dân tộc, thực hiện tốt trách nhiệm, nghĩa vụ công dân với quê hương, đất nước; chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật.

Phú Hải - báo Quảng Trị