TCCS - Tự phê bình và phê bình là nguyên tắc, quy luật tồn tại và phát triển của Đảng; công cụ sắc bén để giáo dục, rèn luyện đảng viên thực hiện tốt hơn công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Trong bản Di chúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất của Đảng”⁽¹⁾. Thấm nhuần di huấn của Người, các đơn vị cơ sở quân đội xem công tác tự phê bình và phê bình thường xuyên là góp phần xây dựng và chỉnh đốn tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh.

Thực hiện tự phê bình và phê bình trong Đảng theo tư tưởng Hồ Chí Minh

Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Phê bình là nêu ưu điểm và vạch khuyết điểm của đồng chí mình. Tự phê bình là nêu ưu điểm và vạch khuyết điểm của mình. Tự phê bình và phê bình phải đi đôi với nhau. Mục đích là cho mọi người học lẫn ưu điểm của nhau và giúp nhau sửa chữa những khuyết điểm”⁽²⁾. Theo Người, bản chất của tự phê bình và phê bình phải coi trọng cả hai mặt ưu điểm và khuyết điểm, tự phê bình mình trước, phê bình người sau; tự phê bình và phê bình có mối quan hệ biện chứng không tách rời nhau, nhằm phát huy ưu điểm, sửa chữa khuyết điểm “cốt để sửa chữa cách làm việc cho tốt hơn, đúng hơn. Cốt đoàn kết và thống nhất nội bộ”. Theo đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu: “Người có ưu điểm thì phải cố gắng thêm, và người khác phải cố gắng bắt chước. Mọi người phải tích cực sửa chữa khuyết điểm của mình và giúp anh em sửa chữa khuyết điểm của họ. Mọi người phải nhớ rằng: cộng nhiều khuyết điểm nhỏ thành một khuyết điểm to, sẽ rất có hại. Cộng nhiều ưu điểm nhỏ thành một ưu điểm lớn, rất có lợi cho Đảng và công cuộc kháng chiến”⁽³⁾. Đồng thời, Người cũng chỉ rõ: “Phê bình mình cũng như phê bình người phải ráo riết, triệt để, thật thà, không nể nang, không thêm bớt. Phải vạch rõ cả ưu điểm và khuyết điểm. Đồng thời, chớ dùng những lời mỉa mai, chua cay, đâm thọc. Phê bình việc làm, chứ không phê bình người”⁽⁴⁾. Do đó, “ngay từ bây giờ, các cơ quan, các cán bộ, đảng viên, mỗi ngày, mỗi người phải thiết thực tự kiểm điểm và kiểm điểm đồng chí mình. Hễ thấy khuyết điểm phải kiên quyết tự sửa chữa, và giúp đồng chí mình sửa chữa. Phải như thế, Đảng mới chóng phát triển, công việc mới chóng thành công”⁽⁵⁾.

 
Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm các chiến sĩ lực lượng phòng không bảo vệ Thủ đô (năm 1966)_Ảnh: Tư liệu

Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh tự phê bình và phê bình là nguyên tắc và là quy luật tồn tại và phát triển của Đảng, là biện pháp cơ bản để tăng cường đoàn kết thống nhất trong Đảng, vũ khí sắc bén cần thiết cho sự tiến bộ trưởng thành của mỗi cán bộ, đảng viên như cơm ăn, nước uống, như không khí để thở hằng ngày. Người yêu cầu: “Đảng cần phải biết những ưu điểm và khuyết điểm của mình để dạy dỗ đảng viên, dạy dỗ quần chúng”⁽⁶⁾. Bởi lẽ: “Một Đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một đảng hỏng. Một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những cái đó, vì đâu mà có khuyết điểm đó, xét rõ hoàn cảnh sinh ra khuyết điểm đó, rồi tìm kiếm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm đó. Như thế là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính”⁽⁷⁾. Người nhấn mạnh: “Đảng ta là một đảng rất to lớn, bao gồm đủ các tầng lớp trong xã hội. Vì vậy có nhiều tính cách rất trung thành, rất kiên quyết, rất vĩ đại. Song cũng không tránh khỏi những tập tục, những tính nết, những khuyết điểm của xã hội bên ngoài, nó lây, ngấm vào trong Đảng”⁽⁸⁾. Cho nên, để thực hiện tốt tự phê bình và phê bình, khắc phục tình trạng mất đoàn kết trong Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu phải mở rộng dân chủ, không được để: “Cách lãnh đạo của ta không được dân chủ, cách công tác của ta không được tích cực”⁽⁹⁾, và khắc phục tình trạng: “Đối với cơ quan lãnh đạo, đối với những người lãnh đạo, các đảng viên và các cán bộ dù có ý kiến cũng không dám nói, dù muốn phê bình cũng sợ, không dám phê bình”⁽¹⁰⁾. Theo Người, những điều trên dễ dẫn đến “cấp trên với cấp dưới cách biệt nhau. Quần chúng với Đảng xa rời nhau. Trên thì tưởng cái gì cũng tốt đẹp. Dưới thì cái gì cũng không dám nói rõ ra; họ không nói vì sợ bị “trù”⁽¹¹⁾. Chỉ có những người dám dũng cảm, giàu nghị lực, tận tâm, tận lực cống hiến cho Đảng, cho cách mạng mới dám tự phê bình và tiếp thu phê bình.

Đẩy mạnh tự phê bình và phê bình để xây dựng, chỉnh đốn tổ chức đảng tại đơn vị cơ sở trong quân đội, góp phần xây dựng Đảng trong sạch, quân đội vững mạnh

Quán triệt và thực hiện tốt tư tưởng Hồ Chí Minh về tự phê bình và phê bình trong xây dựng, chỉnh đốn tổ chức đảng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu và năng lực cầm quyền của Đảng nói chung, Đảng bộ Quân đội nói riêng; giữ gìn phẩm chất, đạo đức, tư cách đảng viên, nâng cao uy tín của Đảng, đem lại niềm tin của nhân dân đối với Đảng và chế độ xã hội chủ nghĩa. Thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15-5-2016, của Bộ Chính trị, “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” gắn với thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII “Về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ” được coi là giải pháp trọng tâm nhằm xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh. Thời gian qua, nhiều tổ chức đảng tại đơn vị cơ sở quân đội thường xuyên giáo dục cho đảng viên thấy rõ sự cần thiết phải tăng cường tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt để các đảng viên thống nhất tư tưởng và hành động, khắc phục những biểu hiện buông lỏng sinh hoạt Đảng, tăng cường công tác kiểm điểm, đánh giá xếp loại chất lượng hằng năm để các cấp ủy, tổ chức đảng, tập thể lãnh đạo cơ quan, đơn vị và từng cá nhân tự soi, tự sửa lại mình, từ đó đề ra chủ trương, giải pháp phát huy ưu điểm, khắc phục hạn chế, khuyết điểm trong lãnh đạo, quản lý, điều hành và thực hiện nhiệm vụ. Qua công tác tự phê bình và phê bình, các đảng viên đã thấy được những điểm mạnh để phát huy, những điểm hạn chế để sửa chữa, khắc phục.

Tuy nhiên, công tác tự phê bình và phê bình trong một số ít tổ chức đảng ở đơn vị cơ sở trong quân đội vẫn còn tồn tại một số hạn chế nhất định. Đó là, bên cạnh các cán bộ đảng viên mạnh dạn tự phê bình và phê bình thì cũng có một số ít đảng viên khi phê bình chỉ thiên về vạch khuyết điểm của người khác theo kiểu “bới lông tìm vết” để công kích, nói xấu, tìm cách “hạ bệ” nhau, làm giảm uy tín của nhau mà không chú ý tìm ra những ưu điểm của họ; thiên về phê bình người khác mà không nghiêm khắc tự phê bình mình, nhất là ở thời điểm trước khi tiến hành đại hội, trước khi cấp uỷ xem xét, cất nhắc, bổ nhiệm, đề bạt cán bộ. Trái lại, cũng có người khi phê bình cấp trên hay nhấn mạnh ưu điểm theo kiểu “tâng bốc” để được lòng cấp trên mà không dám mạnh dạn chỉ rõ khuyết điểm của họ. Nhiều chi bộ né tránh hoặc làm qua loa, hình thức và có xu hướng đổ lỗi cho sự hạn chế về nhận thức, dẫn đến nhiều vi phạm. Qua đó cho thấy tính chủ động, tinh thần trách nhiệm, tinh thần tự phê bình và phê bình của một số đảng viên chưa cao...

Vì vậy, để đẩy mạnh tự phê bình và phê bình trong quân đội, các cấp, các ngành, cấp ủy, chính ủy, chính trị viên, chỉ huy, cơ quan chính trị các cấp cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên, quần chúng về ý nghĩa, vai trò, tầm quan trọng và sự cần thiết của việc đẩy mạnh tự phê bình và phê bình. Thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả Chỉ thị 05-CT/TW, tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức để nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ. Xây dựng quy định tự phê bình và phê bình, khắc phục tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm và bảo vệ người thẳng thắn, dám đấu tranh. Nghiêm túc thực hiện nhiệm vụ trọng tâm mà Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đề ra: “Tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hệ thống chính trị toàn diện, trong sạch, vững mạnh. Đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Xây dựng tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, “lợi ích nhóm”, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ. Xây dựng đội ngũ đảng viên và cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, người đứng đầu đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Củng cố lòng tin, sự gắn bó của nhân dân với Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa”⁽¹²⁾.

 
Các đơn vị cơ sở quân đội xem công tác tự phê bình và phê bình thường xuyên là góp phần xây dựng và chỉnh đốn tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh_Ảnh: Tư liệu

Để nêu cao tinh thần tự phê bình, phê bình theo tư tưởng Hồ Chí Minh, quyết tâm khắc phục tình trạng “trên nóng, dưới lạnh”, “trên khởi động, dưới chậm chuyển động” và tiến tới thực hiện văn hóa tự giác tự phê bình, “tự soi”, “tự nhận khuyết điểm vi phạm”, “tự nhận trách nhiệm”, “tự xử” của cấp ủy, ban thường vụ cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên trong thời gian tới, các đơn vị cơ sở trong quân đội cần thực hiện đồng bộ một số nội dung:

Thứ nhất, tiếp tục gắn thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII với Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng theo chương trình toàn khóa và chủ đề hằng năm. Định kỳ, các tổ chức đảng ở đơn vị cơ sở trong quân đội cần tiến hành sơ kết rút kinh nghiệm, để kịp thời khắc phục những sai sót, lệch lạc trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh về tự phê bình và phê bình… Đồng thời, phát huy vai trò tiên phong gương mẫu của cấp ủy, người đứng đầu và trách nhiệm của cả hệ thống tổ chức đảng trong quân đội tiến hành tự phê bình và phê bình trên tinh thần: thực hiện từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài, từ cấp ủy, người đứng đầu đến cán bộ, đảng viên. Theo đó, cấp trên phải nêu gương, mẫu mực tự kiểm điểm trước để cấp dưới tích cực noi theo; tập thể kiểm điểm trước, cá nhân kiểm điểm sau; cấp ủy viên và cán bộ giữ chức vụ lãnh đạo kiểm điểm trước, đảng viên kiểm điểm sau. Mỗi tổ chức đảng ở đơn vị cơ sở trong quân đội và mỗi cán bộ, đảng viên phải lắng nghe ý kiến phê bình của quần chúng, để tự phê bình và phê bình bảo đảm tính dân chủ, khách quan, trung thực, đầy đủ, đạt chất lượng, hiệu quả, góp phần làm tăng uy tín của cán bộ lãnh đạo, quản lý, người đứng đầu cơ quan, đơn vị cơ sở trong quân đội.

Thứ hai, các cấp ủy, tổ chức đảng ở đơn vị cơ sở trong quân đội, nhất là chính ủy (chính trị viên) và người chỉ huy cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến, giáo dục cho cán bộ, đảng viên nâng cao nhận thức về tự phê bình và phê bình bằng nhiều hình thức cụ thể, thiết thực. Thường xuyên tổ chức cho cán bộ, đảng viên nghiên cứu, quán triệt và vận dụng thực hiện sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng của người đảng viên, về các nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt đảng, nhận thức đúng về tự phê bình và phê bình của từng cán bộ, đảng viên. Thấy rõ mục đích, ý nghĩa, tác dụng của tự phê bình và phê bình không phải là “bới lông tìm vết, mà là “trị bệnh cứu người”, giúp tổ chức đảng và đảng viên thấy rõ ưu điểm để phát huy; sửa chữa, khắc phục những khuyết điểm; khắc phục tình trạng nể nang, né tránh, bao che cho thiếu sót, khuyết điểm, vi phạm của tổ chức và đồng chí mình. Khi thực hiện tự phê bình và phê bình phải nghiêm túc và tự giác, chân thành, thẳng thắn.

Thứ ba, duy trì và thực hiện nghiêm túc, thường xuyên, hiệu quả các nguyên tắc xây dựng Đảng, Điều lệ Đảng, chú trọng thực hiện công tác tự phê bình và phê bình gắn với nhiệm vụ chính trị của cơ quan, đơn vị, với các đợt sinh hoạt Đảng. Trong khi tiến hành tự phê bình và phê bình phải nêu được điểm tốt, điểm mạnh của cá nhân và tập thể trước; tiếp đó, góp ý những điểm yếu, điểm hạn chế cần khắc phục, sửa chữa trong cả thời gian trước mắt và lâu dài. Trong đó, kết hợp chặt chẽ giữa công tác tư tưởng với công tác tổ chức; phát huy dân chủ; đề cao tính tự giác, trách nhiệm, thái độ và phương pháp tự phê bình và phê bình đúng đắn, phù hợp, bảo đảm tính văn hóa, tính khoa học, tính nhân văn của mỗi cán bộ, đảng viên. Cung cấp thông tin kịp thời, đầy đủ, chính xác cho cán bộ, đảng viên để bảo vệ cái đúng, phê phán cái sai với tâm trong sáng, trung thực, bản lĩnh, làm cho ý kiến góp ý phê bình vừa chính xác, chất lượng, vừa có tính thuyết phục cao, đúng người, đúng việc.

Thứ tư, phát huy vai trò của các tổ chức quần chúng, đội ngũ cán bộ, đảng viên và hội đồng quân nhân ở đơn vị cơ sở trong quân đội tham gia phê bình cấp ủy, tổ chức đảng. Hoạt động lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng đều liên quan đến đời sống mọi mặt của cán bộ, chiến sĩ ở đơn vị cơ sở trong quân đội. Thực tế cho thấy, chỉ khi nào cấp ủy, tổ chức đảng thực sự gắn bó với quần chúng thì mới khuyến khích, cổ vũ quần chúng phê bình cấp ủy, tổ chức đảng. Do đó, để tự phê bình và phê bình ở đơn vị cơ sở trong quân đội đạt chất lượng thì từng cấp ủy viên phải mạnh dạn tự phê bình trước quần chúng gắn với việc tổ chức cho quần chúng thẳng thắn tham gia phê bình mình. Cấp ủy, tổ chức đảng ở đơn vị cơ sở phải khắc phục tư tưởng, tâm lý e ngại quần chúng, không công tâm, không khách quan khi phê bình. Trước khi tổ chức cho quần chúng phê bình, cấp ủy, tổ chức đảng cần phải thông qua các tổ chức đoàn thanh niên, công đoàn, phụ nữ ở cơ sở phổ biến cho hội viên, đoàn viên nắm vững và hiểu rõ mục đích, ý nghĩa, nội dung, phương châm của tự phê bình và phê bình để mọi người có thái độ phê bình đúng đắn, nêu rõ ưu điểm, khuyết điểm, tránh hiện tượng phê bình thiếu xây dựng. Hình thức tổ chức để đảng viên và quần chúng tham gia phê bình cấp ủy và tổ chức đảng cũng như từng cấp ủy viên phải đa dạng, bên cạnh hội nghị với đoàn viên, hội viên trong các đoàn thể, hội đồng quân nhân ở đơn vị, cần tổ chức nhiều hòm thư để tạo thuận lợi cho quần chúng góp ý, phê bình. Thực hiện tốt Quy chế Dân chủ ở cơ sở với phương châm bộ đội biết, bộ đội bàn, bộ đội làm, bộ đội kiểm tra, bộ đội thụ hưởng. Muốn vậy, cần gắn tự phê bình và phê bình của cấp ủy và cán bộ, đảng viên với lấy ý kiến góp ý phê bình của quần chúng ở đơn vị cơ sở. Sau đó, cấp ủy cơ sở tập hợp, phân loại và chuyển đến tập thể và cá nhân được quần chúng góp ý để tiếp thu ý kiến phê bình của quần chúng; kịp thời thông báo kết quả xử lý, kế hoạch, biện pháp sửa chữa khuyết điểm của các tổ chức đảng và từng cấp ủy viên trước cán bộ, đảng viên và quần chúng. Đồng thời, cấp ủy đảng ở đơn vị cơ sở phải có biện pháp ủng hộ, bảo vệ người phê bình.

Việc tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt Đảng của cấp ủy cơ sở phải gắn với công tác giám sát, kiểm tra, thanh tra của các cơ quan chức năng, nếu phát hiện có liên quan đến kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước, kỷ luật quân đội đã rõ thì phải xử lý thích đáng để giáo dục làm gương./.

(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t.15, tr.611
(2), (3), (4), (5), (6), (7), (8), (9), (10), Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr. 307, 272, 272, 273, 301, 301, 301-302, 283, 283
(11) Xem Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr.283
(12) https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/tin-tieu-diem/-/asset_publisher/s5L7xhQiJeKe/content/toan-van-nghi-quyet-dai-hoi-dai-bieu-toan-quoc-lan-thu-xiii-cua-dang